Van Biesweerd tot Boeshei - Toponiemen in Swalmen en Asselt
 
A - B - C - D - E - F - G - H - I - J - K - L - M - N - O - P - Q - R - S - T - U - V - W - X - Y - Z
 

Eersel

Smabers 13/56
Google Maps

Foto: Loe GiesenLandmeter Smabers geeft het Eerssel op kaart 13 aan als de percelen 56 tot en met 68. Het betreft het gebied ten zuiden van ELZENBROEK aan het eind van de Moolen wech. Het gebied langs de Swalm, tussen het Weerwolfs broeck en de Houterbrug, is in 1774 vooral in gebruik als bosschages.

 

 

 

 

Foto: Loe GiesenDe betekenis van dit toponiem is niet bekend; hetzelfde geldt voor de gelijkluidende plaatsnaam in Noord-Brabant. De benaming vertoont gelijkenis met het toponiem het Eerselen bij Montfort. Wellicht moet worden gedacht aan een verband met 'aarzelen' (Mnl. 'eerselen' of 'aerselen'), met als betekenis (zich) terugtrekken.

 
EIND Smabers 6
Google Maps

Foto: Loe GiesenEnkele tientallen meters van de weg ligt een langgerekte hoeve met vooruitspringende middenpartij.
Tijdens een jarenlange verbouwing, die in het voorjaar van 2013 werd afgerond, werd op een van de balken het ingebijtelde jaartal 1807 gevonden.
Foto: Loe Giesen, 2013 De inscriptie moest kennelijk herinneren aan de trouwdatum van Jan Peecx en Anna Gertrudis Heijnen, die elkaar op 17 april 1807 hun ja-woord gaven. Bij de invoering van het Kadaster in 1832 was het huis (sectie E 328) nog steeds eigendom van Jan Peckx of Peekx en zijn vrouw Gertrudis Heijnen, die er tevens een brouwerij hadden.
Bruidegom Jan Pex was in 1777 geboren als jongste zoon van Hendrik Pex en Maria Verheggen. Beiden woonden in 1774 op een perceel (Smabers 6/92) enkele tientallen meters noordelijk van de huidige locatie. Alles wijst er dan ook op dat het jaartal 1807 tevens het bouwjaar van de woning is. Op de oudste kadasterkaarten van Swalmen (1843) is duidelijk te zien dat de latere uitbouw aan de voorzijde toen nog niet was gerealiseerd, net als op het Plan der buurtwegen en voetpaden van de gemeente Swalmen (1844).

Foto: Loe Giesen, 2013In 1836 trouwde dochter Maria Peckx met Jacob Geraedts; ze woonden in 1849 in Asselt, maar de boerderij vererfde uiteindelijk op een nichtje, Maria Elisabeth Geraedts (dochter van Jan Geraedts en Hendrina Verheggen), die in 1857 trouwde met Jan Willem Thijssen of Thissen. Naast boer was hij ook koster van Asselt. Zoon Willem Hubert Thijssen trouwde in oktober 1909 met Maria Louisa Philomena Tax uit Wanssum. In 1917 werd de bierproductie gestaakt.

 

(c) Loe Giesen 2013.

In 1969 vestigde de familie Heijmans er een camping genaamd Maasterras. Tussen pakweg 2007 en 2013 werd het pand verbouwd tot de huidige staat.

Foto: Loe Giesen Nabij de loswal aan EIND staat een eenvoudige gemetselde kapel met twee boven elkaar geplaatste nissen.

 
Einderbroek Smabers 6-7
Google Maps
Foto: Loe GiesenSmabers geeft op de kaart 6 en 7 bij Asselt het Eijnder Broeck aan ten westen van EIND, vroeger ook wel BROEKWEG geheten. Vermoedelijk was dit broek het restant van een van de vele verdwenen Maaslopen.
 
EINDWEG Smabers
Google Maps

Foto: Loe GiesenLangs de EINDWEG liggen enkele oude boerderijen, zoals het Gebrouwhuis en de Koondertenhoeve (beide apart beschreven). Op nummer 22 een tot woonhuis verbouwde boerderij, sinds 1978 eigendom van W. van Brenk.
Blijkens jaarankers werd de boerderij gebouwd in 1808. Het pand heeft segmentboogvensters in hardstenen omramingen met penantblokken. In de OAT van het kadaster (rond 1842) wordt Jan Hendrik Janssen genoemd als eigenaar van huis en brouwerij op perceel E 1205.
Peter Theelen uit Asselt en Carolina Theelen wonend te Angleur bij Luik, gehuwd met Frans Gilliardt, verkochten in 1864 meubels, akkergereedschappen en vee. Op 7 juli 1876 verkochten de erfgenamen van wijlen Pieter Theelen te Asselt het huis aan Gerardus Hubertus Slabbers en Mechtildis Colbers, waarna het huis tot 1849 eigendom was van deze familie. Later was het eigendom van de kistenfabriek Coorens.

Foto: Loe Giesen

 
Eksterstraat  
Eksterstraat is de naam die bij raadsbesluit van 7 januari 1963 werd gegeven aan de huidige GRAAF REINALDSTRAAT. Omdat de naam al korte tijd later niet meer passend werd gevonden bij de overige nieuwe straatnamen, werd deze al bij raadsbesluit van 30 september 1964 weer gewijzigd. Daarmee was de naam geen lang leven beschoren en het aantal vermeldingen is dan ook gering.
 
ELMPTERBAAN Smabers 17
Google Maps

Deze weg tussen BOVEN BOUKOUL en DE LANCK staat op kaart 17 van landmeter Smabers (1774) niet aangegeven. De wech naer Elmpt op deze kaart komt overeen met DE LANCK ten oosten van de WEVERSKAMP.

Op het kadastraal minuutplan van 1842 (sectie D2) staat hij ingetekend als weg van Swalmen naar Elmpt.

 
Elmpterbos  
Google Maps

Repro: Loe GiesenTussen Swalmen en Elmpt (vroeger beide Gelders grondgebied) ligt het Elmpter Wald, ook wel Elmpterbos genoemd. Nu bestaat dit bosgebied o.a. uit naaldhout en gemengd loofhout.

Goswin van Dieteren ontsloeg in 1320 de tot het woud van Elmpt behorende goederen uit het leenverband van het huis Dieteren, nadat deze door Tilman van Bremt waren verkocht aan de heer van Heinsberg. Ook de huidige ruïne de Naborch in Swalmen behoorde enige tijd tot de Dieterse leenkamer.

Tussen Swalmen en Elmpt waren enge banden. We zien vele huwelijken en verhuizingen tussen beide plaatsen en in het midden van de 14e eeuw was Gerard Vosken van Swalmen gehuwd met Guda van Elmpt. In 1487 werd Arnt Schenck van Nydeggen niet alleen beleend met kasteel Hillenraad, maar tevens met o.a. rechten in het Elmpter Wald.

De gemene gronden ten oosten van Swalmen en Boukoul bestonden vroeger vooral uit heidegronden, die reikten tot aan de Berendonk, een landweer aan de voet van het Elmpterbos. Met name in de 16e eeuw laaiden ruzies over het gebruik van de gemene gronden tussen Swalmen, Elmpt en Brüggen soms hoog op, waarbij op een gegeven moment zelfs alle vijf de drossaarden van het Overkwartier bijeen kwamen om de ruzies te sussen.

Ook het bos zelf stond al vroeg onder grote druk. In 1524 liet hertog Karel van Gelre het bos afsluiten, nadat het woud, o.a. door inwoners van Roermond, tot de grond was vernield en bedorven. Het gekapte hout zal vooral zijn gebruikt voor huisbrand en de bouw van huizen; wat achterbleef zal waarschijnlijk nauwelijks meer op een bos hebben gelegen.

 

 

Foto: Loe GiesenTegenwoordig is het Elmpterbos een geliefd wandelgebied, met hier en daar de sporen van een roerig verleden. Van de voormalige Elmpter galg is weinig over, de tankgrachten uit de Tweede Wereldoorlog, min of meer parallel aan de steilrand op het hoogterras daarentegen zijn nog de stille getuigen van de bewogen geschiedenis.

Elmpterheide Smabers
Google Maps
Op het kadastraal minuutplan van 1842 (sectie C1) staat Elmpter Heide aangegeven voor het gebied ten oosten van DE LANCK ten zuiden van de Swalm. Ook op de Topografische Kaart van 1912 (verkend 1890) staat de Elmpter Heide aangegeven.
 
ELMPTERWEG Smabers 1
Google Maps
Op kaart 1 van landmeter Smabers (1774) staat deze grensweg met Maasniel resp. de heerlijkheid Daelenbroek aangegeven als St. Urbanuswech ofte Laetwech.
 
ELZENBROEK Smabers 13
Google Maps
Op kaart 13 van landmeter Smabers (1774) begint hier ongeveer het Houtere velt.
 
EMMASTRAAT, KONINGIN Smabers
Google Maps
Emma van Waldeck-Pyrmont (1858-1934) was een dochter van George van Waldeck-Pyrmont en Helena van Nassau. In 1879 trouwde zij met koning Willem III. Van 1890 tot 1898 was zij regentes voor haar dochter Wilhelmina. 
 
EPPENBEEK, AAN DE Smabers
Google Maps
De Eppenbeek ontspringt aan de zuidrand van het Haambroek, op de grens van Swalmen en Maasniel vlak bij de plaats waar vroeger de Nielder galg stond. Van hieruit loopt ze langs de ELMPTERWEG naar de boerderij van de kartuizers, om vervolgens door het Kartuizerbos naar de RAAYSTRAAT te stromen. Bij de Graeterhof wordt de beek aangevuld door stroompjes die wordt gevoed vanuit het Spickerbroek en Vlinkenbroek en Blankwater. Vanaf Boukoul stroomt de beek door de Riet naar de grachten van kasteel Hillenraad. Vervolgens stroomt de beek onder de rijksweg door, waarna ze eerst nog de Beeckerhoffs wijher voedt. Op de kaarten 5 en 11 is te zien hoe de beek tenslotte ongeveer tegenover de huidige papierfabriek bij het Kerckbroeck uitmondt in de Swalm.
 
Eppenbroek Smabers 15/170
Google Maps

Foto: Loe GiesenIn 1669 eisten de kerkmeesters en naburen van Asselt dat tussen het Eppenbroeck en de wei van de kartuizers een afsluiting zou worden gemaakt zoals ook geweest was. Ook in latere voogdgedingen komt het Eppenbroek geregeld terug.

Landmeter Smabers (1774) gebruikt de naam Eppenbroeck voor perceel 170 op kaart 15, een langgerekte strook langs de rechteroever van de Eppenbeeck tussen HILLENRAEDERLAAN en de Beeckerhof.

 
Erf, de  
In 1887 verkocht Eugène graaf van Hoensbroek wonend te Türnich bij openbare verkoop afbraak-, schaarhout, bomen en reishout aan Boekesdries, de Erf, Verlorenkost en Sijperhof.
 
Essel(er)straat Smabers 15
Google Maps

In 1588 lezen we: "Die Hirtsstraeten als die Essels straet die geit ahn tot Asselt dorch die beeck neffens Jan Aelarts goudt neffen Heinken Cuepers off Naelken Coenen goudt auch neffen Nagels goudt bis in gen heide." De Esselsstraet wordt opnieuw vermeld in 1622. Een jaar later werd grond verkocht gelegen op de Loecker met de korte zijden grenzend aan de Essels straet en het Kirckenbroeck. Enkele jaren later is sprake van land aan de Esselstraet in het Schwaer Velt gelegen. In 1641 wordt de naam geschreven als Essellstraet, terwijl uit akten uit het midden van de 17e eeuw blijkt dat de Esseler straet ook grensde aan het Lichte Velt en het Asselervelt. Volgens het beleid van buurtwegen van 1669 was de weg toen niet goed onderhouden. In 1715 machtigden Petrus Randhaxe en Lucia Quijten hun zoon Ludovicus Guilhelmus Randhaxe om in hun naam goederen te verpanden en daar aan toe te voegen 4 morgen in de Esselsstraete gelegen en indien nodig hun Deurzen Thol.

Foto: Loe Giesen

Landmeter Smabers tekent in 1774 op kaart 15 de Heijstraet off Eselstraet. Uit het voorgaande is echter duidelijk dat met deze straatnaam oorspronkelijk een route werd aangeduid die reikte tot in Asselt. Dit westelijk traject komt vermoedelijk overeen met de Asselterweg. Ook is Smabers de enige die de straatnaam schrijft met slechts één s, waardoor snel de indruk ontstaat dat het gaat om een soort Ezelstraat. Waar de benaming wel vandaan komt, is niet duidelijk. Misschien moet worden gedacht aan een afwijkende vorm van het woord Assel(t), waar de weg vermoedelijk begon c.q. eindigde.

 
Everspaadje Smabers

Het Everspaadje wordt genoemd door de Brabantse folklorist D.J. van der Ven, die gedurende de oorlogsjaren 1943-'44 herhaaldelijk langere tijd in Asselt verbleef. "Als de dood en verderf aankondigende sirenes loeiden, vluchtten we, dekking zoekende langs de tuinhagen van het Everspaadje, naar de betonnen schuilkelder, die het wijs beleid van de pastoor had doen graven in de heuvel, waarop als een zegenende gestalte het H. Hartbeeld troonde."

D.J. van der Ven: Asselt aan de Maas. Eindhoven, 1948 (blz. 302).

 
Ezelstraat Smabers 15

Landmeter Smabers (1774) noemt de HEISTRAAT ook wel Eselstraet. Het betreft een afwijkende schrijfwijze voor de oudere benaming Esselstraet (zie aldaar).

 
A - B - C - D - E - F - G - H - I - J - K - L - M - N - O - P - Q - R - S - T - U - V - W - X - Y - Z
 
© Loe Giesen, Reuver 1983-2016